Η Ιερά Μονή Παναγίας Μακελλαριάς Καλαβρύτων βρίσκεται στην ορεινή Αχαΐα, στο βορειοδυτικό τμήμα του Δήμου Καλαβρύτων, νοτίως του χωριού των Λαπαναγών, πάνω σε ένα γυμνό και απότομο βράχο, και σε απόσταση 30 χιλιομέτρων περίπου από την πόλη των Καλαβρύτων. Εορτάζει δύο φορές τον χρόνο, στις 14 Σεπτεμβρίου, ανήμερα της εορτής της Υψώσεως του Τίμιου Σταυρού, και πιο πανηγυρικά στις 15 Αυγούστου, ανήμερα της Κοίμησης της Θεοτόκου (Δεκαπενταύγουστος).
Σύμφωνα με επιγραφή του 1805, που βρίσκεται στο νάρθηκα παρεκκλησίου της Μονής, ιδρυτής της φέρεται ο γνωστός στρατηγός του Ιουστινιανού Βελισσάριος ο οποίος έκτισε το 532 μ.Χ. τη Μονή, πιθανόν για να εξιλεωθεί από τη σφαγή των στασιαστών στην περίφημη «Στάση του Νίκα» στην Κωνσταντινούπολη. Η αρχική αυτή Μονή, που ήταν αφιερωμένη στη Παναγία και ονομαζόταν “Παναγία η Λιθαριώτισσα” ή “Λιθοστρωτιώτισσα”, καταστράφηκε από τους Τούρκους το 1458. Σύμφωνα με την παράδοση, την περίοδο εκείνη λόγω της εξαιρετικά οχυρής της θέσης, η Μονή είχε γίνει καταφύγιο των κατοίκων των γύρω χωριών οι οποίοι με αρχηγό των αγωνιστή Γιάννο αντιστάθηκαν για πολλές μέρες στις επιθέσεις των Τούρκων. Παρά την γενναία και σκληρή αντίσταση των υπερασπιστών της Μονής, οι Τούρκοι κατάφεραν τελικά να την κυριεύσουν. Από τη φρικτή σφαγή (μακελειό) που ακολούθησε τα κελιά των μοναχών γέμισαν με αίμα. Έκτοτε η Μονή πήρε το προσωνύμιο “Μακελλαριά”. Το 1784 η Μονή ανακαινίστηκε από τον Ιερομόναχο Νεόφυτο.
Μεγάλη υπήρξε η προσφορά της Μονής κατά την Επανάσταση του 1821. Μάλιστα αρκετοί μοναχοί της αγωνίστηκαν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κοντά στη Μονή της Μακελλαριάς διεξήχθη στις 26 – 27 Αυγούστου του 1827 η νικηφόρα για τους Έλληνες Μάχη της Καυκαριάς, όπου αποκρούστηκαν τα προελαύνοντα στρατεύματα του Ιμπραήμ.
